Chuyện Làm Nails Ở Mỹ

Anne Khánh Vân

Thảo bạn tôi lại vừa mua thêm một ngôi nhà. Vợ chồng cô ấy chẳng biết có phải vì đang "tới thời" hay vì "hạp tuổi" với nhau hay không mà hai người cứ ngày càng khấm khá. Nếu với đà này chắc tôi sẽ phải đi dự tân gia nhà mới của vợ chồng Thảo dài dài chứ không phải chỉ đôi ba lần mà thôi. Ngôi nhà hiện vợ chồng Thảo đang ở trị giá khoảng bảy trăm ngàn, căn thứ nhì sẽ cho thuê này trị giá gần năm trăm ngàn.

Trên đường đến nhà mới của Thảo, tôi cứ miên man suy nghĩ, "Sau lần này về chắc mình sẽ bỏ việc, bỏ học... đi làm nails như Thảo!" Bởi, từ ngày hai đứa tôi quen nhau ở lớp cuối cùng của ESL, tôi thì học lên tiếp các lớp chuyên ngành, còn Thảo thì ngưng học ra làm nails, nhưng chỉ vài năm trôi qua, Thảo tiền vô như nước, cứ hết xe mới, tiệm mới rồi lại nhà mới... còn tôi thì... mọi thứ vẫn cũ, vẫn với lối sống đơn giản, để có thể vừa đi làm vừa nuôi mình đi học; rồi khi ra trường, với thêm một mảnh bằng trên tay, lương bổng có thể sẽ tăng lên được một vài chục ngàn mỗi năm nhưng đó vẫn chỉ là thu nhập hàng tháng của Thảo sau khi đã tổng kết sổ sách.

Tôi cứ thế, mang hết điều này rồi lại đến điều khác ra để so sánh, nhưng sau cùng thì hình ảnh của những ngày đầu khi tôi vừa mới sang Mỹ đã quay trở lại như một cuốn phim.

Thời gian ấy vì ở cùng với gia đình của hai người chú họ mà các thím ai cũng làm chủ một hai tiệm nails, tôi đã được "động viên" đi làm nails. Tôi nhớ hoài cái đêm sau khi các thím và những bạn bè trong giới làm nails của họ kể đủ thứ chuyện, nói đủ thứ điều để "dẫn dắt" tôi vào nghề, tôi đã lo sợ suốt cả đêm ấy. Bởi, tôi cứ nghĩ, chỉ vài tuần trước đó khi chưa rời bỏ công việc cũ, tuy không phải là một "bà chủ" nhưng mình cũng đã làm việc văn phòng với một người thư ký riêng; Pháp tuy không giàu bằng Mỹ nhưng cũng là một đất nước văn minh, hiện đại, tự do, dân chủ mà tôi cũng đã rất yêu thích. Nếu sang Mỹ không phải để theo đuổi dược ngành nghề mà mình thích, thì thôi xin trở về lại nơi mình đã ra đi dù lương tôi lãnh được có thể ít hơn thu nhập của những người thợ làm nails bên này. Cứ phân vân suy nghĩ về sự thay đổi lớn ấy mà thần kinh tôi gần như rơi vào cơn khủng hoảng. Sau đó, để không mất lòng các thím, tôi đã tìm lý do thật hợp tình, hợp lý để không phải "gia nhập" vào "thế giới" của họ. Về sau này, Thảo cũng đã vài lần rủ tôi hùn hạp mở tiệm nails. Nói chung là "cuộc chiến làm nails hay không" đã diển ra trong tôi khá nhiều lần, nhất là những lúc tài chính đang eo hẹp, nhưng lần nào rồi thì tôi cũng còn may mắn có thể nói với mình "không" để vẫn tiếp tục đi con đường mình đã quyết tâm chọn.

Tôi ngừng suy nghĩ khi xe đã dừng trước nhà mới của Thảo. Cười chào gương mặt rạng rỡ của bạn nhưng lòng thì vẫn ngập tràn ưu tư. Tôi đã tự nhủ: "Cứ thử mình thêm lần này nữa xem sao!"

Nhà Thảo sang trọng thật. Địa điểm cũng rất tốt. Vừa đi tham quan mà tôi cứ vừa thèm, vừa nôn, "Phải chi mình cũng có được một ngôi nhà với một khoảng đất trống như thế thì tha hồ mà trồng hoa, trồng quả, treo lồng chim, làm hòn non bộ với suối nước chảy, và những cây kiểng trong apartment của tôi chắc cũng sẽ hạnh phúc lắm khi được sống ngoài trời.

Thế rồi tối hôm ấy, khi về nhà và lên giường ngủ, nhìn một vòng xung quanh gian phòng nhỏ của mình - chỉ những đồ đạc đơn sơ, những kệ sách bên chiếc bàn học với máy PC,... tôi bắt đầu đặt ra hàng loạt các câu hỏi.

Có phải cái khổ triền miên của con người là vì mình cứ thường xuyên đi so sánh và không vui khi người ta có... mà mình không có..., để rồi hằng ngày cứ phải "vật lộn" với những "trận chiến," "kiếm tiền" để mua cho bằng được những thứ mình chưa có,...(??) Nhưng ngập tràn của cải vật chất có giải quyết được những vấn đề tinh thần hay không? Có thật nhiều tiền, liệu có thật là sướng hay chưa?

Qua những bạn bè và một số người thân chia sẻ thì ngành nails là một ngành nghề mà khi đi sâu vào trong sẽ rất phức tạp và một khi đã "bước vào rồi thì sẽ rất khó ra". Đó cũng chính là điều đã khiến tôi luôn phân vân e ngại "không dám... bước vào"; cứ sợ rằng rồi đây ước mơ, lý tưởng của cuộc đời mà mình đã hằng nuôi nấng ấp ủ từ những ngày còn bé thơ sẽ bị chôn vùi, lãng quên; nhưng bên cạnh mối lo ngại ấy, tôi cũng rất thắc mắc, không biết nghề làm nails thật sự có "cái gì" trong ấy mà mọi người đã phải nói "bước vào rồi thì sẽ rất khó ra"? 

Thế là tôi đã quyết định đích thân mình làm một cuộc "điều tra".

*

Ngoài Thảo, cô bạn rất có tình và rất "biết cách sống" của tôi, đây là một vài nhân vật làm nails điển hình mà tôi rất quý trọng.

Cô Oanh, ở Chicago, người Quảng Nam, tính tình hiền hòa, cởi mở. Tôi đã tình cờ quen cô trong một chuyến bay Saigon Los Angeles. Trò chuyện với người phụ nữ chân chất ấy, tôi đã biết chồng cô là người Saigon; nghe tin cha mẹ chồng bị bệnh, cô thay chồng về thăm. Người con gái lớn của cô đang học năm thứ 3 đại học y khoa, con gái thứ nhì thì mới vào học y tá, còn cậu con trai út còn học high school. Chồng cô thương tật, ngồi xe lăn, nên không phụ được cô nhiều; một mình cô phải đi làm lo cho cả nhà.

Thấy tôi tròn xoe mắt khi biết một mình cô cáng đáng chuyện gia đình, cô cười thật tươi:

- Vợ chồng ăn ở có tình có nghĩa với nhau hay không là những lúc gặp tai họa. Đâu phải người ta gặp hoạn nạn mà mình bỏ bê. Ngày xưa khi chồng cô chưa thương tật, chồng cô cũng đã lo cho gia đình chu đáo và hết lòng thương yêu vợ con. Thời chiến chinh, ổng rủi ro bị mìn, cụt chân, nhưng dù thế nào thì đó vẫn là chồng mình, cha của các con mình...

Tôi thầm khâm phục con người của cô Oanh, thắc mắc không biết cô làm gì mà có thể gánh vác chuyện gia đình và cho các con ăn học tốt như vậy. Như hiểu được những thắc mắc của tôi, cô tâm sự:

- Ngày xưa cô là giáo viên dạy toán, nhưng sang Mỹ cô phải đi làm nails vì lớn tuổi rồi đâu còn học hành gì được. Nhiều khi phải ngồi ôm chân mấy đứa Mỹ đáng tuổi con mình hoặc một bà Mỹ đen to gấp đôi mình, kỳ cọ, sơn rửa móng chân cho họ, cô cũng cảm thấy tủi thân lắm, nhưng khi nghĩ đến các con, nghĩ đến chồng, đời sống của gia đình, rồi những người thân còn nghèo khó bên Việt Nam... cô đã quên đi cái mặc cảm đó và riết rồi cũng quen.

- Cháu thật phục cô! Chú và các con cô chắc quý yêu cô lắm; rồi sẽ đến ngày các con cô ra trường, đi làm và lo lại cho cô, khi đó cô sẽ không còn phải làm việc cực nhọc nữa, cô sẽ được đền bù thật xứng đáng.

- Cô cũng đã nghĩ như vậy. Cũng mừng là mấy đứa con của cô đứa nào cũng rất hiếu thảo và biết suy nghĩ. Chúng nó thấy cô cực nên cũng rất thương cô và càng cố gắng học hành hơn...

*

Chị Xinh, 39 tuổi, ở San Francisco, được bạn bè xếp hạng thành công ở Mỹ đã chia sẻ:

- Hồi chị và ông xã mới qua Mỹ, hai đứa cũng cực lắm. Cả hai đều làm phục vụ nhà hàng. Làm nhà hàng được một thời gian thì chị đi học làm nails vì thích làm nails từ hồi còn bên Việt Nam. Dù tiếng Anh không rành, thi rớt lên rớt xuống, nhưng cũng phải ráng lấy cho được cái bằng nails để đi làm yên bụng. Không có bằng, lỡ văn phòng lao động đi kiểm tra và phát hiện mình hành nghề không có giấy phép thì sẽ bị phạt không còn có thể làm nails được nữa. Bên Mỹ này là vậy em biết rồi, đâu ra đó đàng hoàng, dù chỉ là cái nghề làm móng tay móng chân cũng phải có bằng cấp! Ông xã chị thì học được và chịu khó nên sau một thời gian dài miệt mài, ổng đã ra trường và tìm được công việc cũng rất tốt, có được bảo hiểm sức khỏe cho vợ con. Còn chị thì sau một thời gian tích cóp, dành dụm được chút tiền, chị đã mua được một tiệm nails nhỏ với chỉ 3 thợ. Sau đó chị lại tiếp tục dành dụm và mua được thêm hai tiệm lớn hơn. Ai cũng phải từ "cu-li" mà lên, chị đã từng cực khổ nên rất quý những gì tạo nên được. Nói là có hai căn nhà nhưng đã phải là nhà của anh chị đâu, hàng tháng vẫn còn phải trả tiền góp mà. Nghề làm nails này chắc em cũng đã nghe, đâu có làm hoài được; đau phổi chết sớm em ơi!   Ông anh họ của chị làm nails đã hơn mười năm, vừa mới phát hiện bị phổi khô, ổng sợ quá giải nghệ rồi da mặt mình cũng càng ngày càng xấu nữa; vì vậy mà còn làm được ngày nào thì chị cố gắng ngày đó; dành dụm và bỏ vô hai căn nhà như là "bỏ heo" vậy, mai mốt lớn tuổi sẽ đỡ cực và còn phải cho con gái học lên đại học."

Khi tôi hỏi, "Có bao giờ chị cảm thấy mặc cảm khi làm nghề này?"   Chị Xinh trả lời:

- Người Việt mình thì luôn có chí vươn lên, cho nên nghề nails không phải là cái nghề để có thể ngẩng cao đầu khi nói "Tôi làm nails," nhưng nếu ai cũng làm những công việc văn phòng thì ai sẽ làm những công việc chân tay. Nghề nào cũng là nghề; ai cũng phải làm việc để sinh sống; mình không ăn cắp, ăn trộm gì của ai là được rồi; chẳng nên mặc cảm làm gì. Nhưng đâu phải chỉ người Việt mình làm nails đâu em, Mỹ trắng cũng làm nails, người Hoa, Đại Hàn, Phi, Mễ, Ấn-Độ, Châu Âu, Châu Phi... biết bao nhiêu người làm nghề nails. Thật sự làm nails cũng có cái thú của nó. Làm cho người khác đẹp thì mình cũng vui, lại có tiền nữa!

- Chị hài lòng nhất về điều gì trong các thành quả của chị trong thời gian qua?   Tôi hỏi thêm.

- Làm ra tiền dễ mà xài cũng dễ thì suốt đời sẽ chẳng có được gì hết, em đồng ý không! Hồi đó chị qua Mỹ là đi theo gia đình chồng. Sau này khi làm ăn có tiền, đời sống ổn định, thoải mái, chị đã bảo lãnh được cha mẹ chị và hai đứa em qua đây. Hai đứa em chị hiện vừa phụ chị coi tiệm vừa đang học đại học cái ngành tụi nó thích. Ba má chị đã có được đời sống khá sung túc và vui vầy bên con cháu; chị cũng đã xây được cho bà ngoại một căn nhà nhỏ ở Bến Tre. Tuy là chị làm nails, nhưng chị đã làm được những điều chị mong ước, nên chị cũng cảm thấy hài lòng về mình.

*

Trường hợp của cô Oanh là một trong nhiều trường hợp mà tôi đã được biết - khi người mẹ, người vợ, phải "hy sinh đời mình" cho chồng, cho con; phải chịu khó làm nails để kinh tế của gia đình được dễ chịu, để các con họ được ăn học thành tài. Tuy nhiên, bên cạnh những lý do làm nails vì kinh tế, làm nails còn là một chọn lựa vì yêu thích như với chị Xinh và ngoài ra làm nails cũng còn vì không thể đi học chữ được như trường hợp của em Hiếu, 23 tuổi, ở Virginia hay của nhiều thanh niên nam nữ khác mà tôi đã có dịp gặp gỡ.

Em Hiếu vui sướng khi đã giúp được cha mẹ ở Biên Hòa xây được căn nhà mới từ tiền em dành dụm được với nghề thợ nails. Tôi gặp Hiếu cũng trong một lần về thăm nhà. Ngồi cạnh Hiếu trên máy bay, em cứ hớn hở kể cho tôi nghe bao nhiêu là chuyện rồi lấy hình nhà mới của ba mẹ em ra cho tôi xem. Em chuyện trò:

- Em bắt đầu đi làm nails từ hồi 18 tuổi, lúc đó em vừa đi học chữ và vừa học làm nails; khi em học xong high school thì em cũng thi lấy bằng nails luôn và hành nghề thiệt sự từ đó.

- Em còn trẻ vậy sao không ráng học lên nữa mà ngừng ở high-school, uổng vậy?   Tôi hỏi.

- Em biết có nhiều người chỉ ước mong qua được Mỹ để được đi học, nhưng em thì... học chữ không vô chị ơi! Em cũng cố gắng lắm nhưng khi nghĩ tới cha mẹ và anh chị em còn nghèo khổ bên nhà, đã dốt chữ sẵn em càng học không vô. Có lẽ em không có khiếu học chữ mà chỉ có khiếu làm đẹp cho người ta thôi. Em đang học thêm nghề uốn tóc nữa, để mai mốt làm đỡ cực và đỡ hại sức khỏe hơn là làm móng...

Khi nhìn đôi bàn tay hay bàn chân đã hoàn tất thật đẹp, nếu không rõ các công đoạn người thợ làm nails phải thực hiện, chúng ta sẽ không thể hình dung được công phu mà người thợ làm nails phải dành cho từng người khách. Bên cạnh đó, trong suốt quá trình làm mười ngón tay, mười ngón chân cho một người khách, người thợ làm nails còn phải ngửi thêm cái mùi khó chịu của một thứ hóa chất, ngoài ra phải hít thở bụi của bột và của móng khi mài dũa chúng.

Khi làm việc, các thợ làm nails phải đeo khẩu trang, và salon nails nào cũng phải được trang bị hệ thống quạt gió hút hơi bên trong; tuy nhiên vì phải ngồi làm việc trực tiếp với hóa chất và hít thở bụi từ sáng đến chiều, từ ngày này sang ngày khác, và năm này sang năm nọ, nên dù có được bảo vệ bởi khẩu trang hay quạt thông gió, họ vẫn phải hít thở những độc khí ấy vào phổi dù không hề cảm giác thấy.

*

Cô Hai ở New Jersey - qua Mỹ được 6 năm và hành nghề nails cũng được gần 6 năm - để mau có đủ điều kiện và khả năng tài chính mang các con còn kẹt lại bên Việt Nam sang Mỹ học, cô tỏ bày:

- Hồi còn ở Saigon cô là giáo viên dạy văn cấp 3, ngoài cô ra ở tiệm này còn có một thầy dạy toán và một cô dạy văn khác. Đây là một trường hợp "hiếm có" khi trong cùng một tiệm có tới những 3 người có thể gọi là "có trình độ". Bởi phần đông thợ nails trẻ của các tiệm khi còn ở quê nhà họ chỉ học hết cấp 2, nhiều lắm là cấp 3. Ban đầu khi mấy cô chú trẻ ở tiệm này chưa biết có "thầy cô" trong tiệm, mỗi lần có gây cấn về chuyện dành giựt khách, chúng chửi nhau tục tĩu lắm mà không hề biết ngượng; nhưng sau khi biết là mọi lời nói và tác phong của chúng đều được cô và những người khác để ý đánh giá thì chúng đã dần dà cẩn thận và biết giữ mồm giữ miệng hơn. Đâu phải vì làm nails mà bị khinh miệt; có bị hay không là tùy vào mình. Làm bác sĩ, kỹ sư... mà thiếu nhân cách thì cũng có ai tôn trọng đâu. Không phải tự nhiên mà bị người chê khinh và cũng chẳng phải tự nhiên mà được người tôn trọng!

Như cô Hai và nhiều người đã xác định thì phần đông thợ làm nails là những người khi còn ở Việt Nam không có khả năng hoặc điều kiện học nhiều, nên khi sang Mỹ, chỉ mỗi việc học tiếng Anh ESL cũng đã là một việc rất khó đối với họ, và nếu phải vào đại học để được trở thành "những người trí thức" thì việc ấy càng khó hơn. Tuy nhiên như ông bà ta đã nói "Có chí thì nên," "Có công mài sắt có ngày nên kim," nhưng làm thế nào số giới trẻ người Việt - ít học nhưng muốn học - mới sang Mỹ này có thể "nuôi chí" trở thành "những người trí thức" nếu gia đình và môi trường xung quanh không tạo điều kiện và khuyến khích con em họ cắp sách đến trường (?!).

Trên hầu hết báo chí Việt ở khắp nơi, cũng như ở những thương xá Việt Nam, đâu đâu cũng có quảng cáo: "Cần gấp thợ nails!" Làm nails dường như đã trở thành một phong trào; người qua sau cứ bắt chước những người đến trước; còn người cũ thì rủ rê, lôi kéo những người vừa mới sang: "Thôi đi làm nails đi, dễ làm mà lại có tiền lắm, đi học làm chi vừa lâu vừa cực!"

Nếu khi còn ở Việt Nam, các thanh niên nam nữ này không làm ra tiền hoặc có đi làm và lương hàng tháng chỉ trong khoảng vài ba triệu đồng (trên dưới 100 đô Mỹ) thì giờ đây chỉ cần vừa thực tập làm nails và vừa cố gắng lấy được bằng nails, để rồi sau một thời gian thật ngắn mỗi tuần sẽ kiếm được ít nhất là 400 đô và với ngày tháng số tiền ấy cứ dần tăng. Khi thói quen làm ra tiền nhanh, dễ và nhiều được hình thành trong họ rồi thì bạn trẻ nào sẽ còn muốn "bỏ nghề" để đi học chữ (?!).

*

Bác T., 74 tuổi, nhận xét về giới trẻ làm nails:

- Ngành nghề nào cũng có người tốt, ngư6ời xấu. Biết rằng không phải ai làm nails cũng đều đáng chê bởi có nhiều người dù ít học, họ vẫn giữ được tư cách và phẩm chất của họ và họ đã làm được những việc lớn, có ích, từ đồng tiền kiếm được. Những người này rất đáng được trân trọng. Nhưng vì ngành Nails kiếm được tiền,  nên cũng có những cô  chú choai choai  rất phách lối, đua đòi. Chúng xem tiền như rác, nhìn trời bằng nửa con mắt... Cứ hôm nay chạy xe Mercedes, ngày mai thấy bạn đi xe mới thì mình cũng phải mua BMW hay Lexus đời mới nhất. Hết tóc xanh rồi sang tóc đỏ. Áo quần, đồ dùng,... mọi thứ phải là hàng hiệu hoặc loại mắc tiền nhất; hột xoàn thì càng phải "to hơn" để có được cảm giác "hơn nhau"! Con gái nhưng có cô miệng cũng phì phèo thuốc lá và và luôn miệng chưởi thề. Chính vì những hình ảnh như thế mà người ta dễ có thành kiến, ác cảm và đánh giá thấp giới làm nails là vậy...

Anh D., kỹ sư điện ở Texas kể:

- Vợ tui ngày xưa là một thôn nữ rất hiền dịu nết na. Khi tui về Cần Thơ cưới cổ mang qua đây, thời gian đầu chung sống với nhau, tụi tui rất hạnh phúc; nhưng sau đó khi cổ đi làm nails và giao lưu với chúng bạn cùng nghề, con người cổ đã hoàn toàn thay đổi: Cổ chỉ còn nghĩ tới tiền! Khi bắt đầu làm ra nhiều tiền hơn lương kỹ sư lâu năm của tui, cổ đã ra vẻ khinh khi tui rõ rệt. Có một lần cổ đã nặng lời: "Ông chỉ là một thằng nhà quê lỗi thời, không biết ăn xài, không biết chịu chơi; suốt ngày đi làm về chỉ biết ôm con rồi cái nhà..." Tui nhìn cổ mà đau sót lòng. Từ ngày đó tui đã biết cổ không còn là vợ của mình nữa và thiệt đúng vậy, chỉ một thời gian ngắn sau đó cổ đã đòi ly dị và đi ở với một anh chàng làm nails cùng tiệm. Ngày xưa cổ là một "thôn nữ" còn tui thì "việt kiều có giá", ngày nay cổ là một cô gái "tân thời" còn tui... chỉ một "gã nhà quê". Đời thật khôi hài và tiền là như thế, nó làm cho con người ta "mờ" hết cả mắt và có thể thay đổi từ trắng sang đen.

Những điều bác T. đã nêu ra hay chuyện của anh D., quả thật đáng tiếc. Nhưng hy vọng đó chỉ là những trường hợp cá biệt của một phần rất nhỏ trong cộng đồng người Việt chúng ta.

*

Cô Q. hiện ở Springfield - trước khi sang Mỹ định cư, cô cũng là giáo viên chuyên văn, chú là hiệu trưởng trường, gia đình cô ở Đà Lạt. Cô chú có 3 người con, hiện cả 3 đang học đại học.

Thời gian đầu khi mới sang Mỹ, vì người em chồng có tiệm Nails, cô và hai người con gái đã phải ra đấy tập làm kiếm tiền, nhưng sau một thời gian ngắn cô Q. đã ngưng vì không chịu được môi trường làm việc cũng như cái mùi khó ngửi của chất nước pha bột; hai người con gái của cô sau đó cũng đã ngưng không làm nails nữa. Cô Q. hiện bán thức ăn nấu sẵn ở một supermarket, chú thì nhân viên bưu điện, còn các con thì phục vụ nhà hàng sau giờ học. Thu nhập của cả nhà có ít hơn so với khi ba mẹ con còn làm nails nhưng cô Q. vui lòng như thế vì "không có mối nguy hiểm nào đe dọa." Cô Q. nói:

- Dường như nhà nào bây giờ cũng có ít nhất là một người làm nails, thậm chí có nhiều người bên Việt Nam chỉ muốn tìm mọi cách sang được Mỹ để đi làm nails "hái tiền."  Muốn làm nghề gì cũng được, nhưng thỉnh thoảng cần phải ngừng lại, ngước lên để "nhìn" và "suy nghĩ". Hãy làm sao để người Việt Nam luôn có được một niềm tự hào. Như khi đối diện một người Nhật, chắc ai cũng đồng ý là không cần biết người Nhật đó mang chức vị hay có ngành nghề gì, tự động trong thâm tâm chúng ta có ngay một sự kính nễ cho người ấy vì ai cũng biết nước Nhật là một đất nước văn minh, hiện đại, trình độ dân trí rất cao!

*

Trong một lần trò chuyện cùng giáo sư xã hội học T. Trần của một đại học thuộc Virginia, ông đã chia sẻ một vài suy nghĩ về vấn đề người Việt làm nails ở Mỹ. Tôi xin được mượn những lời nhận định của ông để kết thúc "chuyến phiêu lưu" tìm hiểu ngành làm nails ở Mỹ của mình.

- Nếu người Việt phục vụ người Việt thì dù đó có là một công việc cực nhọc nhất, độc hại nhất, bẩn thỉu nhất,... như nghề "chui móc cống, lượm rác, móc bọc..." ở Việt Nam chẳng hạn, thì chẳng ai cho rằng đó là nghề đáng phải mặc cảm và tất nhiên chẳng ai chê bai, lên án; nhưng nếu cũng công việc ấy, hoặc những công việc "đỡ" hơn, mà người Việt phải làm để "phục vụ" cho những dân tộc khác thì dân mình thường có vẻ "nóng ruột!"  Nhưng hãy thử nhìn một ví dụ cụ thể này. Chắc hẳn mọi người đều biết rõ, hàng ngày vẫn có những nhân viên người Mỹ đến nhà của mọi người dân để dọn rác, bất kể người dân ấy mang chủng tộc hay màu da gì... Nếu đã không có khả năng học cao thì dù có là người Mỹ da trắng họ vẫn phải làm công việc dọn rác, quét đường như những người ít học khác và đối với những công nhân ngành vệ sinh Mỹ này, họ không hề xem đó là một "vấn đề" - cả khi họ hốt rác của những gia đình người Việt. Dân chúng Mỹ có chê cười những nhân viên hốt rác da trắng này khi thấy họ phải hốt rác cho những người dân da vàng ở nhờ xứ họ? Chắc là không! Như vậy, tại sao lại cho rằng người Việt làm nails là làm một công việc "tồi tệ"?

- Theo tôi - giáo sư tiếp tục - tất cả mọi ngành nghề đều có giá trị riêng của nó và người làm việc có niềm tự hào của riêng họ. So với những sắc dân khác, thì cộng đồng người Việt nói riêng hay người Châu Á ở Mỹ nói chung, phần lớn là thành phần trí thức (theo US Census Bureau), đó cũng là một điều đáng để dân ta có thể hãnh diện. Thế giới văn minh hiện đại, con người tự do bình đẳng, nếu chúng ta chịu khó học tập để nâng cao trình độ hiểu biết thì đó luôn là một điều đáng được động viên, cổ vũ, nhưng nếu một khi đã không có khả năng và người làm việc đã chấp nhận làm công việc của họ, thì chúng ta chỉ nên tôn trọng chọn lựa nghề nghiệp của họ mà thôi...

*

Thật vậy, trong mỗi người chúng ta, ai cũng có những khả năng và giá trị riêng, những ước mơ và chân lý sống riêng, cũng như cách nhìn nhận và đánh giá sự việc khác nhau. Với người này thì có thể bằng cấp, địa vị, danh tiếng là quan trọng; nhưng với người khác thì có thể là bạc tiền, sự giàu sang; người khác nữa thì lại có thể là sức khỏe, tình yêu thương,...

Trường hợp nào thì chúng ta cũng đều có những cái hơn nhau và thua nhau, vì vậy điều quan trọng, theo tôi nghĩ, chỉ là lòng tự trọng và sự tôn trọng lẫn nhau.

Anne Khánh Vân